ساموری توریساموری توری، از برجسته ترین رهبران ضد استعماری آفریقا در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری / نوزدهم میلادی می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیوی در ۱۸۳۰ در استان کونیان گینه متولد شد. در حدود سال ۱۲۶۹ق/۱۸۵۳ به مدت پنج سال نزد سیسی‌های مسلمان خدمت کرد و به فراگیری حرفه سربازی و آموختن اندیشه‌ها و عقاید اسلامی پرداخت. در ۱۸۶۱، ساموری توری که از مبارزان و جنگاوران مالینکی بود از آن قبیله جدا شد و به مجاهدان مسلمان پیوست و خود را به «مامی» (به معنی امام) ملقب کرد و با ایجاد وحدت میان مسلمانان و مالینکیان به تأسیس کشوری پرداخت که اسلام از طریق تبلیغ و با مسالمت در آن گسترش یافت. ۲ - فعالیت‌های نظامیساموری با خرید تفنگ‌های مدرن از تجار انگلیسی مقیم سیرالئون، نیروهای خود را به سلاح آتشین مجهز کرد و ارتشی منظم و حرفه ای را به وجود آورد و در کنار آن نیروهای شبه نظامی میهنی را ایجاد کرد و کارگاه‌هایی برای تهیه سلاح و مهمات و تعمیر لوازم جنگی برپا ساخت و منطقه تحت نفوذ خود را به دو ایالت تقسیم کرد و در هر ایالت یک حاکم گماشت که با کمک یک فرمانده نظامی و یک روحانی، امور ایالت را اداره می کرد و بدین ترتیب سازمان اداری منظمی پدید آورد. ۳ - ساموری و فرانسویاناز سوی دیگر فرانسویان که از ۱۸۳۸ نخستین پایگاه استعماری خود را در مصب رود «ریونونیز» ایجاد کرده بودند و به توسعه نفوذ خوئد در افریقای غربی پرداخته و با بسیاری از رهبران قبایل محلی، قراردادهای حمایتی که آنها را تحت الحمایه فرانسه می ساخت، منعقد نمودند (۱۸۴۲). آنها در ۱۸۶۶ ارتفاعات فلات بوکه را اشغال و قلعه کوچکی در آنجا ایجاد نمودند، سپس در ۱۸۷۶ یک پایگاه نظامی بزرگ در بوفا برقرار کردند و با فرمانروای محلی فوتا جالون نیز قرارداد حمایتی منعقد نمودند. در ۱۸۸۱ نیروهای فرانسوی از سنگال به حرکت درآمدند. هدف آنها دستیابی به نیجر علیا بود. در ۱۸۸۲ در ناحیه کنیران میان نیروهای فرانسوی و قوای ساموری توری برخورد روی داد. در این نبرد با اینکه نیروهای ساموری در برابر هجوم فرانسویان به شدت مقاومت نشان دادند اما ساموری متوجه شد که توازن قوا در نهایت به نفع او نخواهد بود،لذا تصمیم گرفت که حتی الامکان از رویارویی با آنان اجتناب کند. اما فرانسویان در ۱۸۸۵ بر سپاهیان ساموری هجوم بردند و او را ناچار به مقابله نظامی کردند. در این جنگ هرچند نزدیک بود که نیروهای فرانسوی با شکست روبرو شوند اما ساموری از راه گفتگو درآمد و موافقت نمود که از پیشروی به سوی غرب خودداری کند، مشروط بر‌آنکه فرانسوی راه پیشرفت او را به سوی شرق ـ که در آنجا قبایل سنوفو راه او را سد کرده بودند ـ آزاد بگذارند. پس از این توافق، ساموری توری منطقه سیکاسو، مقر سنوفوها را در محاصره گرفت و این محاصره از رمضان ۱۳۰۵/ مه ۱۸۸۷ تا ذیحجه ۱۳۰۵ / اوت ۱۸۸۸ طول کشید، اما فرانسویان به انواع توطئه‌ها و فتنه‌انگیزی‌ها پرداختند و در میان پیروان ساموری شورش ایجاد کردند. امید آنان این بود که حکومت ساموری متلاشی شده و به چنگ آنها بیفتد اما ساموری توانست بر این شورش نیز غلبه کند (۱۸۸۸-۱۸۹۰) و سلطه خود را بر تمام منطقه حکومتی خویش حفظ نموده، به تعدیل سیاست داخلی و نوسازی سپاه و رویارویی مجدد با فرانسویان بپردازد. فرانسویان که از این راه نومید شده بودند در ۱۸۹۱ سپاهی به مقابل ه‌او فرستادند و از آن تاریخ تا ۱۸۹۴ نبردهای متعددی میان طرفین روی داد که ساموری ناگزیر شد نیروهای خود را به سوی شمال ساحل عاج انتقال دهد. در آوریل سال ۱۸۹۵ یک حمله دیگر فرانسویان را دفع کرد و در سرزمین جدید اقامت گزید، اما در سپتامبر ۱۸۹۸ فرانسوی‌ها با سپاهی مجهز و بزرگ در ناحیه جیلیمیو در ساحل عاج او را غافلگیر کرده و پس از نبردی سخت وی را به اسارت گرفتند و به گابون منتقل کردند و او و سال بعد در آنجا درگذشت (۱۹۰۰). ۴ - اهداف ساموریساموری رؤیاهای بلندی در سر داشت. وی می کوشید تا از طریق وحدت اسلامی، تمام سرزمین های افریقایی غربی را متحد و یکپارچه کند و با نوسازی اقتصادی و عمران، به آرزوهای مردم ستمدیده جامه عمل پوشاند لکن با تمام خردمندی و جسارت و دلاوری،سرانجام در برابر نیروهای برتر و مجهزتر استعمارگران ناکام ماند، اما نام او در تاریخ مبارزات استقلال طلبی و آزادی خواهی آفریقا جاوید ماند. [۱]
موسوعه السیاسه، ج۳، ص۹۹.
[۲]
موسوعه السیاسه، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۰.
۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «ساموری توری». |